Budistler Neden Bağlanmaktan Kaçar? Budizm felsefesinde sıkça sorulan bu soru, bağlanmanın insan yaşamındaki tatminsizliğe etkisini anlamak için önemlidir. Budistler, bağlanmanın zihinsel acının temel kaynaklarından biri olduğunu düşünür ve gerçek huzura ulaşmak için bağlanmama ilkesini benimserler.
Bu tepki özellikle Batı’da Budizmi keşfetmeye başlayan insanlar arasında yaygındır. Eğer bu felsefe neşe ile ilgiliyse, o halde neden hayatın acı dolu (dukkha) olduğunu söyler, bağlanmamanın bir hedef olduğunu vurgular ve boşluk (shunyata) kavramının aydınlanmaya giden bir adım olduğunu belirtir?
Budizm gerçekten de neşenin felsefesidir. Yeni başlayanlar arasındaki bu kafa karışıklığının sebeplerinden biri, Budist kavramların Sanskrit dilinde ortaya çıkmış olmasıdır; Sanskritçe kelimeler İngilizce’ye her zaman kolayca çevrilemez. Diğeri ise Batılıların kişisel referans çerçevesinin Doğu kültürlerinden çok farklı olmasıdır.
Ana Noktalar: Budistler Neden Bağlanmaktan Kaçar?
- Dört Yüce Gerçek, Budizmin temelidir. Buda tarafından nirvanaya, yani kalıcı neşe durumuna giden bir yol olarak sunulmuştur.
- Yüce Gerçekler, hayatın acı dolu olduğunu ve bağlanmanın bu acının nedenlerinden biri olduğunu söyler, ancak bu kelimeler orijinal Sanskritçe terimlerin tam doğru çevirisi değildir.
- “Dukkha” kelimesi “acı” yerine “tatminsizlik” olarak çevrildiğinde daha doğru olur.
- Bağlanma anlamına gelen “upadana” kelimesinin tam bir İngilizce karşılığı yoktur. Bu kavram, her şeyi bırakmak değil, şeylere bağlanma arzusunun sorunlu olduğunu vurgular.
- Bağlanma ihtiyacını besleyen yanılgı ve cehaletten vazgeçmek acının son bulmasına yardımcı olur. Bu, Yüce Sekiz Katlı Yol aracılığıyla başarılır.
Bağlanmamanın Budist Felsefedeki Yeri
Bağlanmama kavramını anlamak için Budist felsefenin ve pratiğin genel yapısı içinde yerini bilmek gerekir. Budizmin temel önermeleri Dört Yüce Gerçek olarak bilinir.
Budizmin Temelleri
Birinci Yüce Gerçek: Hayat “Acıdır”
Buda, hayatın şu an bildiğimiz haliyle acı dolu olduğunu öğretti; bu, “dukkha” kelimesinin İngilizce’ye en yakın çevirisidir. Bu kelimenin birçok anlamı vardır, ve “acı”dan ziyade “tatminsizlik” olarak çevrilmesi daha doğrudur. Hayatın her anında, nerede olursak olalım, bizi rahatsız eden, tam olarak doyum sağlamayan bir his vardır. Budist öğretiye göre bu durumun farkına varmak, yolun ilk adımıdır.
Ancak bu tatminsizliğin sebebini bilmek mümkündür. Bu sebep üç kaynaktan gelir. Birincisi, gerçek doğanın tam olarak anlaşılmamış olmasıdır. Bu kafa karışıklığı (avidya) genellikle cehalet olarak tercüme edilir ve temel özelliği, tüm şeylerin birbirine bağlı olduğunun farkında olmamamızdır. Örneğin, bağımsız ve diğer tüm fenomenlerden ayrı bir “ben” veya “öz” olduğunu düşünürüz. Budizmin tanımladığı en temel yanlış kavram budur ve acının kalan iki sebebinden sorumludur.
İkinci Yüce Gerçek: Acımızın Sebepleri Buradadır
Bu dünyadaki ayrıcalıklı benlik algımızdan kaynaklanan tepki, ya bağlanma/tutunma ya da nefret/itiraz şeklindedir. Sanskritçe’de bu ilk kavram “upadana” olarak geçer ve tam bir İngilizce karşılığı yoktur; kelimenin literatürdeki anlamı “yakıt”tır, fakat genellikle “bağlanma” olarak çevrilir. Benzer şekilde nefret ve itiraz anlamındaki “devesha” kelimesinin de tam bir İngilizce karşılığı yoktur. Cehalet, bağlanma ve itiraz birlikte “Üç Zehir” olarak adlandırılır ve bunların farkına varmak İkinci Yüce Gerçeği oluşturur.
Üçüncü Yüce Gerçek: Acıyı Bitirmek Mümkündür
Buda, acının sonlandırılabileceğini ve tatminsizliğin sona ermesinin mümkün olduğunu öğretir. Bu da cehaletten, bağlanma ve nefretten kurtulmakla gerçekleşir. Bu hal nirvana olarak adlandırılır; kalıcı huzur ve tatminin ulaşılan hali.
Dördüncü Yüce Gerçek: Bu Hali Sağlamak İçin Yol
Nirvanaya ulaşmak için Buddha, uygulamalı bir yol haritası sunar: Sekiz Katlı Yol. Bu yol, zihinsel, etik ve fiziksel disiplinleri içeren pratik önerilerle, cehaletten ve bağlanmadan kurtulmamıza yardımcı olur.
Dört Yüce Gerçek’ten hareketle bağlanmama kavramını derinleştirmek isterseniz Dört Yüce Gerçek: Buda’nın Acıyı Aşma Öğretisi yazısına da göz atabilirsiniz.
Budistler Neden Bağlanmaktan Kaçar? — Bağlanmama İlkesi
Bağlanmama, aslında yukarıda bahsedilen bağlanma/tutunma sorununa karşı bir panzehirdir. Eğer bağlanmak tatminsizliği ve acıyı besliyorsa, bağlanmamak huzur ve mutluluğu getirir.
Fakat burada çok önemli bir yanlış anlaşılmayı düzeltmek gerekir: Budizm, hayattaki insanlara, ilişkilere veya deneyimlere karşı soğuk ya da kopuk olmayı değil, onlarla birlikte olmayı ve onları olduğu gibi kabul etmeyi öğretir. Bağlanmama, “ben” dediğimiz ayrı ve bağımsız varlık illüzyonunun farkına varmak ve bu yanılsamadan kurtulmaktır. Çünkü gerçekte bizler her şeyle derinden bağlı ve bir bütünüz.
Zen ustası John Daido Loori’nin dediği gibi:
“Bağlanmama, ayrılığın tam tersidir. Bağlanmak için hem bağlanılan bir şeyin hem de bağlanan birinin olması gerekir. Oysa bağlanmamada birlik vardır; evrenle bütünleşmişsindir ve dışarıda sana bağlanılacak bir şey yoktur. Bu yüzden bağlanma fikri anlamsızlaşır.”
Sonuç olarak
Budistler neden bağlanmaktan kaçar? Çünkü bağlanmak, hayatın tatminsiz ve acı dolu olmasının temel nedenidir. Bağlanmama ise bu acının sona erdirilmesine ve gerçek neşenin deneyimlenmesine açılan kapıdır. Bağlanmama, varoluşun özündeki birlik ve bütünlüğü fark ederek, özgürlük ve kalıcı mutluluk yolunda ilerlemektir. Ayrıca, bağlanmama felsefesiyle bağlantılı olarak Meditasyonun Önemi: Zihinsel Dinginlikten Ruhsal Derinliğe makalesini okumanız faydalı olabilir.
Önerilen Dış Kaynaklar
Buda, Budizm, bağlanmama ilkesi ve öğretilerini detaylıca inceleyebileceğiniz bazı güvenilir dış kaynaklar:
1. Britannica – Anatta (Benliksizlik) ve Bağlanmama
Britannica Ansiklopedisi, Budizm’de benliksizlik (anatta) kavramı ve bağlanmama öğretisi hakkında temel bilgiler sunar.
https://www.britannica.com/topic/anatta
2. Plum Village – Non-Attachment to Views
Zen ustası Thich Nhat Hanh’ın Plum Village topluluğunda verdiği bu konuşma, fikir ve inançlara bağlanmamayı derinlemesine açıklar.
https://plumvillage.org/library/dharma-talks/non-attachment-to-views
3. Lion’s Roar – Why Is It Important to Give Up Attachment?
Lion’s Roar dergisi, bağlanmanın nasıl bırakılacağını ve Budist uygulamada bağlanmamanın neden önemli olduğunu ele alır.
https://www.lionsroar.com/why-is-it-important-to-give-up-attachment/
